Photo credit: Unsplash
Haber alma ve iletişim özgürlüğü, bugün için hukuk devletlerinin tamamında Anayasalarla güvence altına alınmış temel hak statüsündedir.
Haber alma ve iletişim özgürlüğü 1982 Anayasası’nda “posta dokunulmazlığı, özel iletişimin gizliliği” ve “haberleşme özgürlüğü” tanımlarıyla 22. maddede ele alınarak;
“Herkes haberleşme hürriyetine sahiptir. Haberleşmenin gizliliği esastır. Milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; haberleşme engellenemez ve gizliliğine dokunulamaz. Yetkili merciin kararı yirmi dört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim kararını kırk sekiz saat içinde açıklar; aksi halde, karar kendiliğinden kalkar. İstisnaların uygulanacağı kamu kurum ve kuruluşları Kanunda belirtilir.”
şeklinde haberleşme özgürlüğünün kapsamı belirlenmiştir. Maddenin önceki halinde kitle iletişim araçları haberleşme özgürlüğü kapsamında değilken, yapılan değişiklikle özgürlüğün sınırı kitle iletişim araçlarını da kapsayacak hale getirilmiştir.
Anayasal haklar kapsamındaki düşünce ve kanaat açıklama özgürlüğü için en etkili yollardan biri kitle iletişim araçlarıdır. Öyle ki; bu özgürlük hakkında vazgeçilmez bir unsur yorumunda bulunmak yerinde olacaktır.
Anayasa’nın “düşünce ve kanaat açıklama özgürlüğü” başlıklı 26. maddesinin 1. fıkrasında;
“Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir.”
şeklinde ifade edilmekle özgürlüğün sınırları da çizilmiştir. Dikkat edildiğinde bu hükmün içeriğinde dört temel hak da zikrolunmaktadır. Bu hakları belirttiğimizde ise;
- Düşünceyi açıklama özgürlüğü,
- Bilgi edinme özgürlüğü,
- Haber verme özgürlüğü,
- Haber alma özgürlüğü
hususları karşımıza çıkmaktadır.
Şüphesiz madde kapsamına internet yolu ile haber alma, haberleşme, fikirlerini ve düşüncelerini yayma özgürlüğü de girmektedir. Hükümdeki “başka yollarla” ifadesinin bu bakımdan geniş olarak yorumlanması ve basın-yayın yolu ve internet ile kurulan iletişimleri de kapsaması yerinde olacaktır.
