Photo credit: Unsplash
Suç şüphesi altında bulunan kişinin hakim kararı olmaksızın geçici olarak özgürlüğünün kısıtlanması halidir. Yakalamanın temel amacı, yakalanan kişiyi yetkili ve görevli adli merci önüne çıkarmaktadır.
- Önleme Yakalaması
PVSK içeriğinde “durdurma önlemi” olarak düzenlenmiştir. Durdurma önleminin özellikleri şunlardır:
- Bir suçun işlenmesini önlemek
- Suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak
- Hakkında yakalama emri verilmiş olan kişileri tespit etmek
- Kişilere ve topluma yönelik mevcut tehlikeyi önlemek
Durdurma yetkisinin kullanılabilmesi için polisin tecrübesine ve içinde bulunduğu duruma dayanan makul bir sebebin olması gerekmektedir. Keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamaz. Kolluk durdurma önlemini alırken hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısının yazılı emri ile hareket etmek zorunluluğundadır.
- Adli Yakalama
Soruşturma evresinde çağrı üzerine gelmeyen veya çağrı yapılamayan şüpheli hakkında savcının istemi üzerinde sulh ceza hakimliği tarafından yakalama emri çıkarılabilir. Kovuşturma evresinde ise kaçak sanık hakkında resen veya savcının talebi üzerinde mahkeme yine bu yakalama emrini düzenleyebilmektedir. Hakim kararı olmaksızın yakalama ancak suçüstü halinde veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yapılabilmektedir.
- Kişiye suç işlerken rastlanılması
- Suçüstü bir eylemden sonra kişinin kaçma olasılığının bulunması
- Kişinin kimliğinin saptanmasının olanaksız olması
Yakalama için kuvvetli suç şüphesi aranmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne göre makul şüphe de kafidir.
Öyle ki yakalama da kolluk görevlilerinin kimi zaman zor kullanmak mecburiyetinde kalması olasıdır. Zor kullanma yetkisi, direnmenin derecesine göre değişmektedir. Şayet zor kullanılacaksa ilk olarak mutlaka “ihtar” yapılması zaruridir. Durumun olağan akışına göre güç kullanımı arttırılabilir ancak burada muhakkak “orantılılık ilkesi” nazara alınmak durumundadır.
Kolluğa şüphelinin etkisiz hale getirilemediği durumlarda yakalanması amacıyla uyarı niteliğinde ateş etme yetkisi verilmiştir. Ancak bu yetki kesinlikle öldürücü mahiyette olmamalıdır. Şüphelinin kaçmasını engellemek maksadıyla yapılmalıdır. Polis , silah kullanma yetkisini meşru savunma hakkının kullanılmasında, bedeni kuvvet ve maddi güç kullanarak etkisiz hale getiremediği direnişi kırmak amacıyla hakkında tutuklama, yakalama, gözaltı kararı verilen kişileri ya da suçüstü halinde şüphelinin yakalanması amacıyla kullanabilmektedir. Polis öncelikle “dur” çağrısında bulunarak uyarı niteliğinde ateş edebilmektedir.
