Photo credit: Unsplash
Kıymetli evrak niteliği taşıyan çek bir kambiyo senedi olup, ödeme aracı kullanılmaktadır.
Kambiyo senetlerinin geçerlilik koşulları konulu makalemizde belirttiğimiz üzere çekin geçerli olabilmesi için Türk Ticaret Kanunu’nun 780. Maddesi gereği:
- Senet metninde “çek” kelimesini ve eğer senet Türkçe’den başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,
- Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi,
- Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanını,
- Ödeme yerini,
- Düzenlenme tarihini ve yerini,
- Düzenleyenin imzasını
içermesi gerekir.
Çek, diğer kambiyo senetleri gibi taraflarca değil bizzat banka tarafından hazırlanır. Bu sebeple ödenmemesi halinde uygulanan yaptırımlar da daha ağırdır.
Çekin ödenmesi için bankaya ibrazı gerekir. Bankaya ibraz edilen çekin ödemesi, çek sahibine ait banka hesabında bakiye bulunması halinde mümkündür. Bu halde çek sahibinin hesabında bakiye bulunmaması halinde banka tarafından ödeme yapılamaz ve söz konusu çek, “karşılıksız çek” olarak adlandırılır.
5491 sayılı Çek Kanunu’nun 5. Maddesinin 1. fıkrası gereği “Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, (…)(2) az olamaz.”.
Söz konusu hükümden görüleceği üzere karşılıksız çek düzenleyen kişilerle ilgili olarak adli para cezası öngörülmüştür.
Aynı maddenin 11. Fıkrası uyarınca söz konusu idari para cezasının ödenmemesi halinde hapis cezası öngörülmüştür:
“Birinci fıkra uyarınca verilen adli para cezalarının ödenmemesi durumunda, bu ceza, 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 106 ncı maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan kamuya yararlı bir işte çalıştırma kararı verilmeksizin doğrudan hapis cezasına çevrilir.”
Karşılıksız çek verildiğinin tespiti halinde; çek hamili çeki icraya koyarak tahsilini talep edebilir.
Ceza hukuku bakımından ise şikâyete bağlı bir suç olan karşılıksız çek düzenleme suçu ile ilgili olarak çek hamili, davaya bakmaya görevli mahkeme olan icra ceza mahkemesinde dava açabilir.
Zamanaşımı açısından İcra ve İflas Kanunu’nun 347. Maddesindeki süreler bu suç içinde geçerlidir. Bu kapsamda şikâyet süresi fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 3 ay, her halükarda fiilin işlendiği tarihten itibaren 1 yıldır.
