Photo credit: Pinterest
İflas, bir borçlunun borçlarını ödeyemez hale gelmesi durumunda hukuki yollarla borçlarının tasfiyesi sürecidir. Ticaret hayatının doğasında yer alan riskler nedeniyle zaman zaman bireyler ve şirketler mali açıdan zora düşebilir. Bu noktada iflas yolları, alacaklıların haklarının korunması ve borçlunun sorumluluklarının düzenlenmesi açısından büyük önem taşır. Türkiye’de iflas yolları, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve İcra ve İflas Kanunu (İİK) kapsamında düzenlenmiştir.
- İflasın Tanımı ve Hukuki Dayanağı
İflas, genellikle borçlunun ödeme aczine düşmesi sonucu alacaklıların talebi üzerine veya bazen borçlunun talebiyle başlatılan bir süreçtir. Türkiye’de yalnızca tacirler ve tacir gibi sorumlu olan bazı gerçek ve tüzel kişiler hakkında iflas kararı verilebilir. Tacir olmayan bireyler için ise “haciz yolu ile takip” gibi başka yollar uygulanır.
Hukuki Temel
İflas süreçleri, ağırlıklı olarak İcra ve İflas Kanunu’nun (İİK) 154 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Tacirlerin ve şirketlerin borçlarını ödeyemez hale gelmesi durumunda, mahkeme kararıyla iflas ilan edilebilir.
- İflas Yolları
Türkiye’de iflas üç ana yolla gerçekleşebilir:
2.1. Takipli (Adi) İflas Yolu
Bu yol, alacaklının İcra Dairesi’ne başvurarak başlattığı süreci ifade eder. Süreç şu şekilde işler:
- Alacaklı, borçluya karşı iflas takibi başlatır.
- Borçluya ödeme emri gönderilir.
- Borçlu 7 gün içinde borcunu ödemez veya itiraz etmezse, alacaklı iflas davası açar.
- Mahkeme gerekli şartların oluştuğunu tespit ederse iflas kararı verir.
Bu yol en yaygın uygulanan iflas yoludur ve özellikle alacaklıların haklarını korumak için başvurulur.
2.2. Doğrudan (Re’sen) İflas
Borçlu, doğrudan kendisi de iflasını talep edebilir. Bu, genellikle şirketlerin finansal olarak sürdürülemez hale gelmeleri durumunda tercih edilir.
- Borçlu mahkemeye başvurarak ödeme aczi içinde olduğunu belirtir.
- Mahkeme, gerekli incelemeyi yaptıktan sonra iflas kararı verebilir.
Bu yol, hem borçlunun sorumluluklarını düzenlemek hem de kötü niyetli alacaklılardan korunmak için başvurulabilir.
2.3. Sermaye Şirketleri ve Kooperatifler Hakkında Özel İflas
Bu yol, Türk Ticaret Kanunu’nun 376. maddesi kapsamında özellikle sermaye kaybı yaşayan şirketler için geçerlidir. Özkaynakları ciddi oranda eriyen şirketlerde:
- Yönetim kurulu mahkemeye başvurarak iflas kararı talep eder.
- Mahkeme, şirketin borçlarını ödeyemez durumda olduğunu tespit ederse, iflas kararı verir.
Bu yöntem, şirketlerin mali yapılarının çökmesini önceden öngörerek daha düzenli bir tasfiye süreci sağlamayı amaçlar.
- İflasın Aşamaları
İflas kararı verildikten sonra süreç şu aşamalarda ilerler:
- İflasın Açılması: Mahkemenin iflas kararıyla birlikte borçlu hakkında tasfiye süreci başlar.
- İflas Dairesi’nin Atanması: Mal varlığının tespiti ve satışı için iflas dairesi süreci yürütür.
- Alacaklılar Toplantısı: Alacaklılar, alacaklarını bildirerek sıralamaya girer.
- Tasfiye: Mal varlıkları satılarak borçlara göre dağıtım yapılır.
- Kapanış: Borçların mümkün olan kısmı ödendikten sonra iflas dosyası kapatılır.
- İflasın Sonuçları
İflas kararı hem borçlu hem de alacaklılar için önemli sonuçlar doğurur:
Borçlu Açısından
- Mal varlığı üzerinde tasarruf yetkisi sona erer.
- İflas siciline kayıt yapılır; ticari itibarı zarar görür.
- Yeni bir ticari faaliyet başlatması, özellikle kredibilite açısından zorlaşır.
Alacaklılar Açısından
- Alacaklarını tahsil etmek için bireysel icra yoluna gidemezler; tüm işlemler iflas dairesi tarafından yürütülür.
- Alacakları varsa sıraya girerek, tasfiye sonunda pay alabilirler.
- Alternatif Çözüm: Konkordato
İflas süreci dışında, borçların yeniden yapılandırılmasına imkan tanıyan bir diğer yöntem konkordatodur. Borçlu, alacaklılarla anlaşarak borçlarını yeniden yapılandırabilir. Özellikle 2018 yılında yapılan yasal düzenlemelerle konkordato, iflasa alternatif bir çözüm yolu olarak yaygınlaşmıştır.
Konkordato süreci:
- Borçlunun başvurusu ile başlar.
- Mahkeme, geçici mühlet vererek borçluya koruma sağlar.
- Bağımsız denetçi raporu doğrultusunda alacaklılarla anlaşma sağlanırsa mahkeme onay verir.
- Borçlu iflastan kurtulmuş olur.
- İflasın Önlenmesi İçin Öneriler
İflas, her ne kadar hukuki bir çözüm olsa da, mümkünse önlenmesi gereken bir durumdur. Bunun için:
- Şirketlerin düzenli finansal analiz yapması,
- Borçlanma oranlarını kontrol altında tutması,
- Profesyonel mali danışmanlık alması,
- Alternatif finansman kaynaklarına yönelmesi (örneğin factoring, leasing),
- Risk yönetimi uygulamaları geliştirmesi önerilir.
Sonuç
İflas, ticari yaşamın kaçınılmaz gerçeklerinden biridir. Ancak hukuki düzenlemeler sayesinde, hem borçlunun hem de alacaklının haklarının dengeli şekilde korunması hedeflenmektedir. İflas yolları arasında takipli, doğrudan ve sermaye şirketlerine özel iflas süreçleri yer alırken, konkordato gibi alternatif yöntemler de önem kazanmaktadır. Önemli olan, bu süreçlerin uzman rehberliğiyle doğru şekilde yürütülmesidir. Şirketler ve bireyler için en sağlıklı yol, mali sorunlar büyümeden çözüm yollarına başvurmaktır.
